عمارت با شکوه و زیبای مقدم از خانه های تاریخی شهر تهران است. این بنای چشم نواز در دوره قاجار ساخته شد و مالک آن احتساب الملک و خاندان وی بودند که در نهایت به فرزندش، محسن مقدم رسید.
محسن مقدم از پایه گذاران دانشگده هنرهای زیبای تهران بود. از آنجایی که او از باستان شناسان قدیمی ایران و استاد دانشگاه تهران به شمار می رفت، ارزش بسیاری برای فرهنگ و تاریخ ایران قائل می شد. لذا در طی عمر خود با گردآوری آثار کهنسال کشورمان سبب شد تا این خانه به موزه ای ارزشمند تبدیل شود.
خانه مقدم با مساحتی نزدیک به 2100 متر مربع از فضاهای متنوعی تشکیل شده است. این بنا همچون اکثر خانه های تاریخی و قدیمی به 2 بخش اندرونی و بیرونی تقسیم می شود. تالار پذیرایی، ساختمان اربابی، اتاق پیشخوان، کارگاه یا کتابخانه، حوض خانه، ایوان، زمستان نشین، اتاق نشیمن و چندین مکان دیگر از جمله این فضا ها محسوب می شوند.
تزئینات زیبای این خانه را کاشی کاری و سنگ های تراشیده چشم نوازی تشکیل داده اند که از معماری ایرانی الهام گرفته شده اند و با دنبال کردن حیاط و دیواره های باغ آن، می توانید شاهد آن ها باشید. از دیگر علاقه مندی های آقای مقدم جمع آوری تابلوهای نقاشی، پارچه، شیشه، سفالینه، سکه، مهر، چپق، قلیان، اسناد تاریخی و دیگر آثار ارزشمند بود و می توان خانه ایشان را به یکی از کلکسیون های بسیار ارزشمند کشور، به شمار آورد.
ورودی مجموعه اولین بخش است که با آن رو به رو خواهید شد و تزئینات به کار رفته در آن از همان بدو ورود شما را شیفته خود خواهد کرد. با عبور از این قسمت وارد حیاط پر از گل و درخت مجوعه می شوید. جالب است بدانید این خانه خود دارای 3 حیاط بیرونی و 1 حیاط اندرونی است و نشان از توجه بسیار صاحبین این خانه به طبیعت و گیاهان دارد. از رنگ های متنوع بکار رفته در ساختمان ها و حوضچه ها گرفته تا جای جای این حیاط ها، هریک منحصر به فرد بوده و به نوبه خود از جذابیت های فراوانی برخوردار هستند.
هنگامی که از ورودی اصلی به سمت راستتان نگاه کنید، ساختمان تابستان نشین با تزئینات زیبا و کاشی کاری های منحصر به فردش قابل مشاهده است. برخی از این کاشی ها که در حیاط تابستانی قرار دارند هر یک به تصویر کشنده ی داستان هایی از شاهنامه نظیر خسرو و شیرین بوده و مابقی همچون پازل از نقشی منسجم پیروی می کنند. در گذشته این ساختمان کاربری اتاق جانبی فضای پذیرایی را داشته اما امروزه به نوعی موزه معرفی استاد مقدم است و می توان کار و زندگی ایشان را در آثار و عکس ها مشاهده کرد.
قسمت پذیرایی بنا، موزه روایتگری تاریخ ایران است. در این بخش می توان آثار تاریخی ایران را به صورت دسته بندی شده بر اساس بازه های زمانی دنبال کرد. مُهر، سفال، شیشه، وسایل فلزی، ابزار سنگی و مفرغینه ها، تمامی آثار این بخش را تشکیل می دهند. جالب است بدانید در گذشته این بخش از خانه اتاقی مخصوص فعالیت های علمی بوده و در مواقعی نیز از آن به عنوان اتاقی برای پذیرایی از مهمان ها را استفاده می کردند.
آتلیه یا همان کارگاه آقای مقدم در سال 1337 ساخته شد. این بخش هم اکنون کتابخانه ای است برای پژوهشگران و دارای کتاب های مرتبط به هنر و باستان شناسی است که البته عموم مردم نیز می توانند از آن ها بهره ببرند.
قسمت های مختلف خانه در سال های متوالی ساخته شده اند و نمی توان تاریخ خاصی را به آن اختصاص داد. از بخش های جدید بنا، ساختمان اربایی است که هندسه ای متفاوت تر با سایر قسمت ها داشته و در سال 1345 خورشیدی به مجموعه اضافه شده است. شکل آن همچون قلعه های اروپاییان قرون وسطی بوده و تاکید فضاهای آن بیشتر برای نمایش گذاشتن هنر های مردمان ایران زمین است. اتاق صدف، اتاق کدخدا، حمام قجری کاشی کاری شده و زیرزمین با تزئینات سفال های چشم نوازش، بخش های متنوع این ساختمان را تشکیل می دهند.
دیوار تجدد دیگر بخش جذاب این بنا است و طراح این بخش از خانه، معمار بزرگ ایرانی، هوشنگ سیحون می باشد. جالب است بدانید پایه ستون های آن برای کاخ خواهر ناصر الدین شاه بوده است که پیش از تخریب آن بنا، آقای مقدم آن را به خانه خود انتقال داد.
گلخانه این عمارت در ضلع شمال غربی قرار گرفته و درختان آن حتی در روزهای سرد زمستان همچنان با طروات و پر میوه هستند. اما حوض ژاپنی موجود در حیاط بیرونی طراحی متفاوت داشته و از باغ های ژاپنی الهام گرفته شده است.
اتاق قاجار یا زمستان نشین در بر دارنده آثار 3 سلسله زندیه، قاجاریه و پهلوی است و یکی از با ارزش ترین بخش های موزه به شمار می رود. نشیمن خانه به نوعی فضای اصلی آن محسوب می شود چرا که بیشتر روزمرگی اهالی خانه در این اتاق بوده است. از آثار موجود در آن می توان به پاپیه ماشه، قلمدان، نقاشی های استاد مقدم، جعبه و کارت های بازی آن اشاره کرد.
ایوان موزه مقدم با ستنون های کُرِنتینی شکل و سنتوری فاخر و گچبری شده اش، دیگر بخش جذاب خانه به شمار می رود و پله های مارپیچ کف حیاط را به ورودی آن متصل می کند.
خانه و موزه مقدم در سال 1351 خورشیدی، توسط محسن مقدم به وقف دانشگاه تهران رسید و سازمان میراث فرهنگی ایران آن را در 20 آذرماه سال 1389 به ثبت ملی رساند.
◉ آدرس: تهران، منطقه 11، خیابان امام خمینی، پس از خیابان شیخ هادی، نرسیده به چهار راه سپه، جنب بانک ملت، پلاک 251
.
منابع:
گوگل مپ | https://www.google.com/maps
ویکی پدیا فارسی | https://fa.wikipedia.org
توریستگاه | https://www.touristgah.com
سیری در ایران | https://seeiran.ir
